Określenie przywództwa w klasie szkolnej

Omawiając problematykę przywództwa w klasie, warto na wstępie uświadomić sobie, że nie jest ono równoznaczne z jakąś wyraźnie zarysowaną cechą, którą posiada osoba pełniąca rolę przywódcy. Nie jest nią na pewrio taka jej cecha, jak kolor włosów, lub oczu, czy pewna osobliwa właściwość jej charakteru lub osobowości. Przywództwo jest zjawiskiem bardziej złożonym, niż wydaje się to na pierwszy rzut oka. Jest ono na ogół rezultatem wzajemnego oddziaływania z jednej strony cech osobowości uczniów, z drugiej sytuacji, w której znajdują się oni aktualnie. W powyższym rozumieniu przywództwa w klasie szkolnej rola przywódcy przypada przede wszystkim tym spośród uczniów, którzy są w stanie skutecznie „odpowiadać” na odczuwane przez klasę problemy. Na problemy te składają się przeważnie niezaspokojone przez uczniów różnego rodzaju potrzeby, odczuwane pragnienia i dążenia, których zrealizowania szukają oni przede wszystkim w nieformalnym nurcie życia klasy. Toteż im bardziej przywódcy klasowi związani są z tym nurtem, tj. z im większym spotykają się uznaniem ze strony swych kolegów klasowych (pomimo często niedoceniania ich przez nauczycieli), tym większy wywierają wpływ na klasę. Toteż faktyczny przywódca klasowy jest zawsze integralną częścią jej nieformalnej struktury społecznej. Niektórzy psychologowie i socjologowie dla podkreślenia ścisłego związku przywódcy z nieformalną strukturą grupy wyróżniają i porównują ze sobą takie pojęcia, jak „przewodzenie” i „kierowanie” (lub inaczej „przywództwo” i „kierownictwo”) czy też „przywództwo” i „zwierzchnictwo”. Przez kierowanie rozumieją oni pełnienie kierowniczej roli zgodnie z oficjalnymi (formalnymi) przepisami obowiązującymi w danej grupie. Przez przewodzenie natomiast kierowanie grupą według norm grupowych w jej nieformalnym nurcie. Podobna różnica zachodzi między pojęciem „przywództwa” i „kierownictwa”. Przywództwo jako związane z nieformalnym nurtem życia grupowego wywiera wpływ na uczestników grupy w kierunku przez nich „podzielanym”, tj. zgodnie z ich wewnętrznym oczekiwaniem tego, co robi nieformalny przywódca. Bardziej dosadnie precyzując różnicę między przywódcami i zwierzchnikami można powiedzieć, że tym pierwszym przysługuje prawo wywierania wpływu na grupę, licząc się z jej własnymi potrzebami i dążeniami; tym drugim natomiast przysługuje „prawo rozkazywania i działania”, które wynika z władzy pojętej czysto formalnie, uwzględniającej nie tyle interesy grupy, jej potrzeby i zainteresowania, ile interesy pozagrupowe, w tym również nierzadko osobiste potrzeby zwierzchnika.