Łączą się z nimi nazwiska takich psychologów, jak D. Cartwright i F. Harrary, L. Festinger, F. Heider i Th. A. Newcomb. Dużą, na ogół, popularność spośród nich w omawianej dziedzinie zdobył L. Festinger. Jest on twórcą teorii dysonansu poznawczego. Zgodnie z jej założeniami wszelkie zachowanie się ludzi, a więc również zachowanie się, którego przejawem są stosunki społeczne, jest przede wszystkim funkcją ich dążenia do zgodności przekonań. Niezgodne ze sobą przekonania wywołują silne napięcie psychiczne (dysonans poznawczy), związane zazwyczaj z bolesnym przeżyciem jednostki. W związku z tym usiłuje ona .za wszelką cenę pozbyć się owego napięcia, czyli według terminologii tej teorii dokonać jego redukcji. Dokonuje się tego poprzez usuwanie napotykanej niezgodności. Niezgodność taka może występować między tym, co jednostka myśli, a tym co wyraża. W stosunkach interpersonalnych ma ona miejsce w toku wzajemnej wymiany sprzecznych ze sobą informacji; Napięcie psychiczne spowodowane taką niezgodnością przyczynia się zgodnie z twierdzeniem wspomnianej teorii do rozluźnienia stosunków interpersonalnych, a nawet ich przerwania. Toteż w myśl teorii dysonansu poznawczego nieuzgodnione dostatecznie opinie i stanowiska np. podczas dyskusji (lub wręcz narzucanie im określonych z góry twierdzeń) kształtuje strukturę stosunków interpersonalnych w klasie przeważnie z oczywistą szkodą dla prawidłowo przebiegającego procesu dydaktyczno-wychowawczego.
